به نظر مي رسد راکت‌هاي زلزال، داراي سه نسل اصلي هستند که تفاوت هايي در شکل ظاهري و شاخصه‌هاي عملکرد خصوصاً در برد دارند.
به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، با توجه به تهديدات، يکي از مهم‌ترين بحث‌هايي که امروزه در تمام دنيا مطرح بوده و هست، بحث دفاع و افزايش توان دفاعي است که اين امر موجب ساخت تجهيزات پيشرفته‌اي مانند انواع تانک‌ها و جنگنده‌ها و ناوها شده اما دو مسئله حفظ جان نيروهاي دفاع کننده و همچنين موضوع خنثي سازي تهديدات قبل از رسيدن به مرزهاي آن کشور متخصصان را بر آن داشت تا توليد سلاحي که اين نيازها را برطرف کند در دستور کار خود قرار دهند که منجر به ساخت و توليد انواع موشک‌ها در برد کوتاه، برد متوسط و برد بلند شد.
جمهوري اسلامي ايران نيز به دليل موقعيت استراتژيک خود در منطقه غرب آسيا و به عنوان يکي از قدرت‌هاي جهان، از اين قاعده مستثني نبود و در همان روزهاي آغازين "جنگ تحميلي" عراق عليه ايران براي دفع تجاوزات رژيم بعث عراق جواناني انقلابي مانند شهيد "حسن طهراني‌مقدم" در اقدامي عظيم، دست به ساخت و توليد موشک‌هاي ساخت ايران به روش "مهندسي معکوس" زدند و توانستند ايران را در بحث افزايش توان بازدارندگي، يک قدم به جلو حرکت دهند؛ اين قدم آنچنان بلند بود که از همان زمان موجب شد تمام دنيا با نگاهي متفاوت به قواي مسلح ايران بنگرند و اين، تازه آغاز ماجرا بود؛ جوانان انقلاب، تا امروز، بيرق پيشرفت در عرصه توان دفاعي را زمين نگذاشته‌اند که طي گزارش‌هايي سلسله‌وار، به معرفي اين دستاوردها مي‌پردازيم.
** "زلزال"؛ دقيق‌ترين راکت سوخت جامد
راکت "زلزال"، يکي از اولين دستاوردهاي ايران در زماني بود که دستيابي به راکت‌هاي سوخت جامد کوتاه برد، ازجمله اهداف اوليه برنامه موشکي کشورمان از اواسط "جنگ تحميلي" به شمار مي‌آمد و حتي گفته شده که در اين راستا، اولين راکت از اين نوع با برد 170 کيلومتر آزمايش شده و بعدها از لحاظ برد و محموله جنگي توسعه يافته است.
به طور کلي راکت‌ها موشک‌هايي با پيشران راکتي(غير هواتنفسي) و بدون هدايت هستند يعني پس از تنظيم اوليه به سمت مختصات هدف، شليک شده و بعد از آن ديگر قابليت هدايت و کنترل ندارند و در نتيجه دقت آن‌ها عمدتاً بستگي به مراحل قبل از شليک دارد اما موشک‌ها با برخورداري از سامانه‌هاي هدايت و کنترل، به طور معمول تا آخرين مراحل قبل از اصابت به هدف، قابليت تصحيح مسير براي افزايش دقت را دارا هستند. البته براي کاهش خطا در طي پرواز نظير شرايط جوي و براي پايدارسازي راکت، از روش‌هاي فعال و غيرفعالي استفاده مي‌شود که تعبيه بالک در انتها و يا ايجاد دوران حول محور طولي، از جمله اين کارها مي‌باشند.
در نتيجه حذف سامانه‌هاي پردازشگر، حسگرها و سامانه‌هاي هدايت و کنترل و عملگرها جدا از بحث کاهش وزن براي يک طراحي مشخص، مزيت بزرگي به نام ارزان قيمت بودن راکت و سرعت و سادگي توليد ايجاد مي‌شود که براي انهدام و آسيب زدن به اهداف غير نقطه‌اي آن را به سلاح مناسب و شايد ايده‌آلي تبديل مي‌نمايد که از هزينه‌هاي کلي درگيري با دشمن مي‌کاهد؛ ضمن اينکه طول مدت انبارداري راکت را افزايش اما در عين حال، هزينه‌هاي اين دوره را نيز کاهش مي‌دهد زيرا نياز به بررسي سامانه‌هاي فوق از بين مي‌رود.
جمهوري اسلامي ايران نيز که اين قابليت تسليحاتي مانند راکت‌ها را درک کرده، ساخت اينگونه تجهيزات را در دستور کار خود قرار داده که نتيجه آن، توليد راکت‌هاي پيشرفته‌اي بود اما در ميان ساخت انواع راکت‌هاي طراحي و توليد شده در کشورمان، خانواده راکت هاي "زلزال" از اهميت بالايي برخوردارند زيرا دوربردترين و مخرب‌ترين سلاح راکتي ايران، همين نمونه‌هاي مختلف "زلزال" هستند.
** با خانواده راکت‌هاي "زلزال" بيشتر آشنا شويد
به نظر مي‌رسد راکت‌هاي "زلزال" داراي سه نسل اصلي هستند که تفاوت هايي در شکل ظاهري و شاخصه‌هاي عملکرد خصوصاً در برد دارند اما تمامي اين نمونه‌ها از پرتابگرهاي تکي که براي راکت‌هاي "نازعات" نيز استفاده مي‌شود شليک مي‌شوند و پيکربندي تمامي نسل‌ها شامل بدنه استوانه‌اي، چهار بالک ذوزنقه‌اي در انتهاي بدنه و موتورهاي راکتي دوران‌دهنده پيش از بخش دماغه است که البته اين دماغه در نسل سوم "زلزال" مخروط ساده بوده که جايگزين طرح قبلي يعني شکل منحني نزديک به شکل "اوجايو" که به يک فيوز مخروطي در نوک دماغه مي‌رسيد، شده است.
در ابتداي راه، جوانان انقلابي کشور، راکت "زلزال 1" را که راکتي سطح به سطح و کوتاه برد، با بردي معادل 125 تا 130 کيلومتر، قطر 0/60 متر، طول 8/3 متر، يک مرحله‌اي و وزن کلي آن نيز قريب به 3 تن و با سرجنگي 600 کيلوگرم است طراحي کرده و ساختند و بعدها نيز توانايي‌هاي اين راکت را ارتقا بخشيدند و آن را "زلزال 1 در کلاس A" ناميدند که اين راکت نيز مانند نمونه قبلي خود، سطح به سطح و کوتاه‌برد و يک مرحله‌اي بوده اما ساير مشخصات آن تغيير کرده و به بردي معادل با 160 کيلومتر، قطر 0/60 متر، طول 8/3 متر و وزن کلي معادل 2950 کيلوگرم و وزن سرجنگي 500 کيلوگرم دست يافته است.
پس از آن، اين جوانان دست از کار و تلاش برنداشتند و توانستند نمونه پيشرفته‌تر اين راکت را با نام "زلزال 2" طراحي و بسازند البته نسل دوم "زلزال" در حالي که اختلاف ابعادي با نسل اول ندارد اما با افزايش 29 درصدي جرم سوخت، بدون کاهش ميزان سرجنگي به 68 درصد برد بيشتر مي‌رسد. اين راکت پس از ساخت با مشخصاتي چون بردي معادل 300 کيلومتر، قطر 0/61 متر و طولي معادل 8/3 تا 8/4، يک مرحله‌اي با وزن قريب به 3/5 تن و با وزن سرجنگي 210 تا 600 کيلوگرم و با همان مشخصات "زلزال 1" که راکتي سطح به سطح و کوتاه‌برد است، به يگان‌هاي موشکي تحويل داده شد.
در ادامه نيز نيروهاي جمهوري اسلامي ايران توانستند راکت "زلزال 3" را طراحي کنند و به توليد انبوه برسانند. اين راکت سطح به سطح و کوتاه‌برد در نسل سوم، ضمن افزايش طول و قطر راکت، افزاش جِرم نيز داشته است و دو نمونه معرفي شده در اين نسل، داراي دو رويکرد متفاوت هستند: يکي با افزايش 50 درصدي جِرم سرجنگي براي رسيدن به قدرت تخريب بيشتر(با کمي کاهش برد) و ديگري با رويکرد افزايش برد ساخته شده است.
در واقع "زلزال 3" نسبت به نسل قبل، 470 کيلوگرم سنگين‌تر است که 300 کيلوگرم آن، سهم افزايش سرجنگي و 140 کيلوگرم آن، سهم افزايش ميزان سوخت بوده و مابقي نيز احتمالاً مربوط به افزايش حجم بدنه است و پس از آن نيز متخصصان ايراني، کار ارتقاي اين راکت را در پيش گرفتند و آن را "زلزال جديد" نام نهادند که اين راکت، برد بيشتري نسبت به آخرين نمونه نسل 3 دارد که به نظر مي‌رسد بخش اعظم آن، مديون کاهش ميزان محموله جنگي از 600 به 450 کيلوگرم باشد. اين در حالي است که طول اين نمونه، نيم متر کمتر و قطر آن 4 ميليمتر بيشتر از نمونه قبلي عنوان شده است.
پس طراحي "زلزال جديد" موضوع روي لانچر رفتن اين راکت مطرح شد و پس از طراحي لانچر، نمونه فوق روي پرتابگرهاي سه‌فروندي ديده شده و شايد ميزان کمترين زاويه شليک اين پرتابگر جديد موجب شده که اين نمونه "زلزال" بتواند بردهاي کمتر از نسل قبل را نيز مورد اصابت قرار دهد. در راکت‌هاي سوخت جامد، با توجه به اينکه کنترلي روي ميزان گازهاي خروجي و زواياي حرکتي راکت در حين پرتاب وجود ندارد، زاويه اوليه پرتاب، مشخص کننده ميزان بيشينه و کمينه برد قابل دستيابي راکت است.
** بارشي از راکت بر سر دشمنان با " زلزال بارشي "
روند طراحي و ارتقاي توان هجومي خانواده راکتي "زلزال" همچنان در دستور کار يگان‌هاي موشکي ايران قرار داشت تا نيروهاي جوان و انقلابي کشور توانستند در سال 1392 شمسي، راکت "زلزال بارشي" را طراحي کنند که در همان سال، با حضور "فرماندهي معظم کل قوا" در نمايشگاه هوافضاي "سپاه پاسداران" از آن رونمايي و تحويل يگان‌هاي عملياتي کشور شد.
اين راکت که بنا بر اعلام قبلي، به لحاظ دقت در انهدام اهداف، نسبت به "زلزال" ارتقاء چشمگيري يافته، توانايي از بين بردن طيف متنوعي از اهداف را به دست آورده است و "کلاهک باراني" براي انهدام و از بين بردن اهداف، بر نوع خوشه‌اي برتري دارد و توانمندي يگان‌هاي موشکي نيروهاي مسلح را در ضربه زدن به اهداف متنوع افزايش مي‌دهد. اين راکت با دارا بودن ۳۰ بمب ۱۷ کيلويي که اين بمب‌ها در فاصله نزديک به زمين پخش مي‌شود که براي زدن باند فرودگاه و تجهيزات پخش شده روي زمين مناسب است.
در حقيقت "کلاهک باراني" براي انهدام يک هدف واحد طراحي نشده بلکه براي آسيب‌رساني به محوطه‌اي از اهداف پراکنده استفاده مي‌شود. تحليلگران نظامي معتقدند موشک "زلزال بارشي" هم از لحاظ عملياتي و هم به لحاظ اقتصادي با ۳۶ راکت "زلزال" برابري مي‌کند.
حوزه پخش شدن اين بمب‌ها نيز بر اساس دوران موشک، حول محور طولي خود است و در راکت‌ها از اين دوران براي پايداري در برابر نيروهاي اغتشاشي استفاده مي‌شود اما در موشک‌ها با توجه به وجود سامانه هدايت و کنترل نيازي به اين راهبرد نيست البته در اينجا از اين دوران به عنوان يک مکانيزم خودکار براي پخش بمب‌ها بر روي هدف استفاده مي‌شود و ظاهراً اين دوران با ايجاد زاويه انحراف در هر چهار بالک کنترلي توليد مي‌گردد.
** تبديل راکت به موشک آخرين گام در توسعه " زلزال "
تحليلگران معتقدند که نيروهاي مسلح ايران در آخرين اقدام، احتمالاً قصد تبديل راکت "زلزال" به موشک را دارند البته در اين رابطه در مصاحبه‌هاي مختلفي، از "زلزال" به عنوان موشک نيز ياد مي‌شود اما تاکنون به طور رسمي صحبتي از وجود سامانه‌هاي هدايت روي نسل‌هاي مختلف اين راکت به ميان نيامده است اما در صورتي که ايران قصد چنين کاري را داشته باشد، در ابتدا بايد سامانه‌هاي هدايت و کنترل و ناوبري را به اين راکت اضافه کند و پس آن نيز با بهينه‌سازي کامل پرتابگر، افزايش کيفيت توليد و مونتاژ بخش‌هاي مختلف سازه و بدنه راکت و بهبود عملکرد پيشران سوخت جامد، خطاي آن را به کمترين حد ممکنه برسانند تا اين راکت به يک موشک کوتاه‌برد براي ايران تبديل شود.